در کاشان تار و پود از نخ پنبه ای است، و ابریشم فقط در قالیهای بسیار ظریف به کار می رود. برای پود زیر که ضخیمتر از پود رو است(پود زیر)، از دو نوع نخ کاشانی (اصطلاحاً شهری و اصفهانی) استفاده می شود. نخ اصفهانی کلفت تر از نخ شهری است، به نحوی که پود 10 لای اصفهانی معادل پود 12 لای شهری است. نخ شهری از نخ نمره 5 است و پود زیر متداول از 16 تا 24 لا دارد، 24 لایی را بیشتر در قالیهای 15تا20 رجی جوشقانی مصرف می کنند اما گاهی اوقات در قالیهای کاشانی هم پود 24 لایی به کار می رود.
.
قالی کاشان با یک نظر سریع هم از طریق بافت بسیار ظریف (گره با پرز کوتاه و ظریف) که جزئیات تمام نقشها را ظاهر می سازد و هم از طریق پشم بسیار عالی مرینوس آن که به سطح قالی یک حالت مخملی می دهد، قابل تشخیص است. بدون تردید استفاده از پشم استرالیایی توسط کسی انجام شده که اساس تولید فرش نوین کاشان را گذاشته و وارد کننده همین پشم و بنیان گذار بافندگی شهر بوده است. علاوه بر آن بقیه پشمها از تولیدات گله داری های خراسان، آذربایجان، کرمانشاهان و تهران تهیه می شوند. سابقاً در کاشان قالیها و قالیچه های ابریشمی بسیار ظریف و همچنین فرشهای کرکی مرغوبی بافته می شد. ولی امروزه شهر قم در زمینه این فرشها بر این شهر پیشی گرفته است
.
در قالی هایی که تا جنگ جهانی اول بافته شده اند، ارتفاع پرز عموماً کوتاه بوده است. برعکس، در بافته های جدید، پرز متوسط یا بلند را ترجیح می دهند. ظاهراً برای شستشوی شیمیایی،که رنگ ها را تخفیف داده و ملایم تر می کند، تناسب بیشتری دارد. در قالی های پشمی کاشان، بلندی پرز قالی متوسط است. در حالیکه در قالی های آران این پرز در بافته های متداول تر که دارای رنگ های ابتدایی تری نیز هستند، بسیار بلندتر است. در قالی آران، مثل قالیهایی که در نصیرآباد، بافته می شوند، گره های فارسی باف آن درشت تر هستند و در هر دسی متر مربع فقط 500 تا 1600 گره وجود دارد. در حالیکه در قالی بسیار قدیمی کاشان در هر دسی متر مربع 2500 تا 4800 گره داریم (حتی در بعضی قالی های ابریشمین، این تعداد به 8000 گره نیز می رسد). بعلاوه، گره جفتی، بیش از پیش در قالی های کاشان رواج پیدا می کند.
.
قالی های کاشان و قالی های آران، به استثنای قالی هایی که کلاً از ابریشم بافته شده اند، دارای یک بافت متراکم و ضخیم هستند در پشت قالی، پود دیگری را مشاهده می کنیم که نازک تر و جنس آن نیز پنبه ای است و رنگ آن آبی می باشد. بنابراین این قالی ها قطعاً پس از هر رج گره، دارای دو رشته پود می باشند که اولین رشته پود به صورت کشیده است و دومین رشته حالت شل و آزاد دارد.
قسمت گلیم بافت و بدون گره قالی را معمولاً فقط در یکطرف آن، در بالا یا در پائین مشاهده می کنیم. این قسمت گلیم بافت ازطریق عبور دو رشته نخ پشمی یکی به رنگ قرمز و دیگری به رنگ سبز به وجود آمده است، در حالیکه انتهای دیگر قالی دارای ریشه می باشد.
.
نقوش رایج قالی های کاشان عموماً ترکیبی از نقش های تزئینی بوده است، که از ترنج مرکزی چند قسمتی و لچک های مربوط به آن تشکیل می شده است همانطورکه در قالیهای ایرانی مرسوم است، ترنج مرکزی از تعداد زیادی ترنج متحد المرکز تشکیل یافته و ترنج میانی دارای حالت خاصی به شکل یک چلیپای ستاره ای یا شاخه شاخه است. در مقابل، حاشیه اصلی قالیها دارای نقوش درشتی است که به صورت دو برگ در دو طرف شاخه و با چهار نوع کوچکتر از همین نوع نقش حفاظت می شده اند. در روی زمینه و لچک های قالی، بازی ظریفی از ساقه های باریک و رشته های نرمی دویده و زمینه ای با نقشهای برگ خرما، گلهای ختمی، گلهای نیلوفر آبی، گلهای سرخ کوچک، برگهای نوک تیز و غیره پوشیده بوده و همه آنها به شیوه ای طراحی شده بودند که اندکی حالت هندسی شده داشته اند.
.
این ویژگی آخر، پس از جنگ اول جهانی کلاً در این قالیها از بین رفته است. بنابراین طرح جدیدی را که در روی این قالیها ظاهر شده و مرکب از مجموعه گیاه سبز و خرمی است، در دور ترنج مرکزی می بینیم. در این دوره مثل تولیدات معاصر، ترنج تمایل به کوچک شدن دارد و مبدل به شکل بیضی می شود. در قاب اصلی حاشیه و در روی یک زمینه آبی دریایی، نقشی را می بینیم که از گلهای درشت و برگهای نخل زینتی تشکیل شده است و در لابلای آنها به تناوب گلهای کوچک قرار گرفته اند. این طرح از نقشهای قدیمی هراتی که آنرا مستوفی می نامند الهام گرفته شده است. معمولاً در این قالیها چهار یا شش عدد قاب حاشیه ای به اضافه یک لبه باریک، یعنی حاشیه ای که در کناره قالی قرارگرفته و فقط دارای یک رنگ آبی یا قرمز است وجود دارد
.
قالیهای کاشان عموماً و بخصوص در ابعاد سجاده ای آن، گرایش به ترکیب نقش تزئینی که در بالا توضیح داده شده دارند. در قالیهایی با ابعاد متوسط و بزرگ، معمولاً زمینه عاری از ترنج وجود دارد و جای آن را به اسلیمی های گل داری داده اند که در تمام سطح زمینه گسترده هستند. نقش مشابهی نیز در قالیهای نادری که دارای زمینه سفید عاجی هستند دیده می شود. از طرف دیگر، در نوع سجاده ها، پاره ای از قالیها از نوع قالیهای نمازی، با نقش درخت زندگی کم نیست. این درخت از گلدانی بیرون آمده است که در پایه زمینه قرار دارد و خود درخت نیز تقریباً سر به قوس محراب می ساید. در قالیهای ابریشمین کاشان که محصول جدید هستند، معمولاً مجموعه تصاویر و حالت تصویرگری آن نسبت به سنت وفادار مانده است. برای همین است که خطر مواجهه با تصاویر نامناسب از کتابهای یا کارت پستالهای مصور و یا عکسهای اسکناس گرفته شده اند، وجود ندارد. در این قالیها اکثراً تصاویر پرندگان، چهار پایان، گیاهان، درخت زندگی، سوارکاران صحنه هایی از شکار، شکل موجودات اسطوره ای و یا افسانه ای مثل اژدهای پرنده، واق واق، درخت سخنگو که می دانیم در انتهای شاخه های آن سر یک حیوان وجود دارد دیده می شوند
.
در سوابق تاریخی فرشبافی کاشان دیدیم که این حرفه در کاشان، ریشه در زمانهای دور داشته و علی رغم بحرانهای اقتصادی توانسته است، همچنان به بقای خویش ادامه دهد. در این روند درخواست بازارهای جهانی گاه اعمال کننده سلیقه خویش برای ارائه تولیدات با نقوش و ساختاری مخصوص بوده است در این راستا قالیهای اواخر قرن نوزدهم کاشان بواسطه بافت بسیار ظریف و پشم بسیار لطیف، به راحتی در اولین نظر قابل تشخیصند.
.
نقوش تزئینی مثل آنچه که مرسوم قالیهای ایرانی است مشتمل بر مدالیونی بزرگ در مرکز و لچکهایی در اطراف بوده است نقش مرکزی خود از چندین مدالیون متحدالمرکز تشکیل می شد. این نقش که بصورت نقشی ستاره ای (شبیه دانه برف) بود بوسیله لچک هایی در اطراف احاطه می شد و نقشهای اسلیمی و ختایی با تزئین زمینه و لچکها بدان حالتی پویا و زنده می بخشیدند و اینها همه دارای ترکیبی دقیق بودند که بعد از جنگ دیگر رعایت نشد و این حالت به نقوشی ساده و همگون در اطراف ترنج مرکزی تبدیل شد، و ترنج مرکزی نیز رفته رفته مانند نقوش امروزی کوچکتر شده و با پیوستن به دیگر اجزا، قالبی بیضی شکل را پذیرفت
.
از طرح لچک ترنج سنتی کاشان (ترنج ظریف و کشیده به رنگ آبی سرمه ای که عیناً این رنگ در لچکها و حاشیه نیز تکرار شده) در یک زمینه لاکی رنگ و یا برعکس ترنج لاکی در متن سرمه ای در برخی از مراکز قالیبافی ایران مانند کاشمر، یزد، اردستان و همچنین کشور مصر تقلید می شود.
صرف نظر از طرحهای لچک ترنج و نقوش شاه عباسی و اصفهانی، طرح قالیهای ساروق مشتمل بر طرح گل و بوته با زمینه ای به رنگ سرخ، برای مدتها نقش قالیهای قدیمی کاشان را شامل می گردید.
